Hırçın Kız, orijinal adıyla The Taming of The Shrew, kadınların kendilerine ait fikirleri olmasının ve bu fikirleri cesurca dile getirmelerinin vahşilik olarak görüldüğü ve böyle kadınların evcilleştirilmeleri gerektiği düşünülen bir zaman dilimine ait. Aradan 405 sene geçtikten sonra takvimlerin 1999 yılını gösterdiği, heyecanla milenyuma göz kırptığımız günlerde Karen McCullah ve Kirsten Smith bu eseri aldılar ve günümüze uyarlayarak romantik bir gençlik komedisi haline getirdiler. Bu incelemede aradan geçen dört yüzyılın, böyle bir eserin uyarlanmasına engel olamadığına üzülerek tanık olacağız.
Hırçın Kız, William Shakespeare tarafından 1594’te yazılmış bir komedyadır. Oyun içinde oyun şeklinde yazılmasıyla okuyucuyu ve seyirciyi heyecanlandıran bu eserde ön oyunun oyuncuları ana oyunun seyircileridir. Yani Hırçın Kız oyunu, bir gezici tiyatro tarafından Hırçın Kızın induction bölümünde görülen karakterlere sergilenmektedir. Babalarıyla yaşayan Kate ve Bianca, soylu ve zengin bir aileden gelir. İkisi de evlenme çağındadır. Bianca’nın talibi çoktur ama babaları Kate evlenmeden Bianca’nın evlenmesine izin vermez. Çünkü eski Avrupa geleneklerine göre küçük kardeş büyük kardeşten önce evlenirse büyük kardeş, küçük kardeşin düğününde çıplak ayakla dans etmek zorundadır ve bu itibar zedeleyici bir durumdur. Bianca’nın talipleri onunla evlenmenin bir yolunu ararken şehre Veronalı Petruchio gelir ve bu dertli adamların derdini dinlerken hırçın tavırları sebebiyle kimsenin evlenmek istemediği Kate ile evlenmeyi kabul edebileceğini söyler. Zira Petruchio’nun babası yeni ölmüştür ve servetini korumak için zengin Kate ile evlenmek ona cazip gelir. Kate’in istemediği bu evlilik zorla gerçekleştirilir ve Kate, kelimenin tam anlamıyla “eziyet” içinde bir ömür geçireceğinin bilinciyle düzene boyun eğmek zorunda kalır.
10 Things I Hate About You, bildiğimiz adıyla Senden Nefret Etmemin 10 Sebebi, 1999 yapımı bir Jil Gunger filmidir. Kate ve Bianca adlı, anneleri tarafından terk edilmiş ve babalarıyla yaşayan iki kız kardeşin kadın doğum uzmanı olan babaları, gün içinde çokça karşılaştığı küçük yaşta hamile kalma vakalarından dolayı tek başına büyüttüğü kızlarına karşı korumacı bir tavır geliştirmiş ve erkek arkadaş edinmelerini yasaklamıştır. Fakat Bianca’ya gelen ardı arkası kesilmeyen teklifler, kısıtlamakla bir yere varamayacağını anlayan babalarını yeni bir uygulamaya itmiş ve babaları, Kate’in erkek arkadaşı olduktan sonra Bianca’nın istediği talibini seçebileceğini söylemiştir. Babaları, hırçın tavırlarından dolayı kimse yanına yaklaşmadığı için Kate’in bir erkek arkadaşı olmayacağından ve kızlarını korumaya devam edebileceğinden emin olsa da Bianca’nın bu yeni kuralı öğrenen talipleri, Kate ile çıkmayı kabul edebilecek birini ararken tehlikeli imajı sebebiyle hakkında türlü şehir efsaneleri üretilen Patrick’e para karşılığında Kate ile çıkmasını teklif ederler ve olaylar gelişir. Filmde ve piyeste vurgulanan, Kate gibi bir kadına ancak para için katlanılabileceği teması, son derece aşağılayıcı bir unsurdur.
Piyesteki ana karakterlerin isimleri filmde de aynen korunmuş. Esas kızımız Katherina ama kendisine Kate derler. 18 yaşında. Lise son sınıf öğrencisi. Piyeste ise 16 yaşında olduğu düşünülmektedir. Kardeşi Bianca 16 yaşında. Lise 2. sınıfta. Piyeste 14 yaşında olduğu düşünülmektedir. 16. yüzyılın şartlarında evlenme çağında olan bu kızlar, elbette 20. yüzyılı sonlandırdığımız günlerde lise öğrencisi olmalıydı ve evlilikle alakaları olamazdı.
Kız kardeşlerin okudukları lisenin adı Padua. Piyesin de Padua’da geçtiğini görmekteyiz. Padua veya Padova, İtalya’nın kuzey kesimindeki kentlerden biridir. Filmdeki lisenin zenginlerin gittiği fakat eğitim kalitesinin yetersiz olduğu bir okul olması dikkat çeker. Bu durumu piyesteki zengin ama vizyon yoksunu, türlü soytarılıklardan çekinmeyen çevreyle bağdaştırmak mümkündür.
Bianca çiçekli kıyafetler giyer. Her zaman tatlı ve güler yüzlü görünür. Tüm bu davranışları insanların, bilhassa erkeklerin gözünü boyarken Bianca aslında sadece beğenilmenin tadını çıkarmaktadır. Ona tapmalarını sevdiğini açıkça ifade eder.
Kate ise rock müzik dinler. Rock müziğin isyan felsefesi Kate’in ruh haliyle örtüşmektedir. Kate Shakespeare okur ve özellikle yakın arkadaşının Shakespeare hayranı olması dolayısıyla filmde dikkat çeker ölçüde Shakespeare işlenir. Edebiyata ilgisi olan bir karakter olarak karşımıza çıkan Kate, Hemingway’i romantik bulmaz. Hemingway ile ilgili bir diyalogda “Erkek ve ukala olmak saygınlık galiba” cümlesini kurar. Kate’teki feminizmi gördüğümüz ilk sahne burasıdır. Hemingway yerine Amerika’nın ilk feminist romanı olarak bilinen The Bell Jar (Sırça Fanus)’ın yazarı Sylvia Plath’i önerir. Nitekim filmin ilerleyen sahnelerinden birinde Kate’i bu kitabı okurken görürüz. Önerdiği diğer isimler, dünyaca ünlü eserlerden Jane Eyre’nin yazarı Charlotte Bronte ve modern feminizmin kurucularından sayılan Simone de Beauvoir’dir. Derste sadece bu fikirlerini söylediği için idareye gönderildiğinde “Fikirlerimi açıklamak terör eylemi değildir” sözleriyle kendini savunur. Okul müdürü ise okuldaki herkesin ona “çılgın sürtük” dediğini, bu sebeple değişmesi gerektiğini söyler. Halbuki Kate’in kırmaya çalıştığı şey de tam olarak budur. Başkaları gibi değil, kendi gibi olmak. Başkalarının fikirlerine göre değil, kendi istediği şekilde yaşamak. Bir kadın olarak öncelikli amacının erkekler tarafından beğenilmek değil, birey olmak olduğunu kanıtlamak. Örneğin Patrick ile ilk karşılaştıkları sahnede söylediği bazı sözlerinin erkeklerin hoşuna gitmeyeceği söylendiğinde “Erkeklerin dikkatini çekmek hayattaki tek amacım” diyerek ironi yapar. Başka bir örnek de şu sahneden gelir: Kate Sarah Lawrance College’e kabul edilmiştir fakat babası onu başka bir okula göndermek ister. Oysa Kate’in tek istediği kendi kararlarını verebilmektir. 1999 yılının Amerika'sında 18 yaşında bir kızı evlendirmek pek gerçekçi olmayacağından piyesteki “kadının kararına saygı duymama” temi bu şekilde dönüştürülmüştür. Neyse ki filmin sonunda Kate istediği okula gidebilecektir. Zira bu film, piyesin mutlu sonla biten versiyonudur.
Piyesteki gibi filmdeki Kate’in de şiddete meyli vardır fakat bu meyil, filmde piyese nazaran azdır. Çünkü filmdeki Amerikalı Kate bilinçlidir. Neye kızdığını bilir, nasıl söyleyeceğini bilir, nasıl kurtulacağını bilir. Onun yaşadığı dünyada artık kadın hakları vardır ve Kate, bu hakları korumaya çalışan milyonlarca kadından biridir. Piyesteki Padualı Kate o kadar yalnızdır, onun düşünceleri o dünyaya o kadar yabancıdır ki onda anlaşılamamanın sancısı çok daha büyüktür. Onun öfkesi çok daha derindir. “Ama şimdi anlıyorum ki mızraklarımız saman çöpünden farksız, gücümüz o kadarcık, en fazla göründüğünde bile, kıyas kabul edemeyecek kadar azdır.” cümleleri, Padualı Kate’in vazgeçişinin acı tablosudur.
Filmde ve piyeste “zor kadını elde etmek”ten, “vahşi kızı evcilleştirmek”ten bahsedilir. Evet Kate’in sahiden insanları kendinden uzak tutan tavırları vardır. Ama onu hırçınlaştıran bu dünyadır. Ortaçağdaki cadılardan beter olduğunun ima edilmesi haksızlıktan da ötedir. Kate’in piyeste çok daha çirkin sıfatlarla tanımlanan davranışları, filmde çoğunlukla insanları korkutmasıyla ifade edilir. Ancak tek bir kişiyi korkutmamaktadır: Patrick Verona! Piyesteki adıyla Veronalı Petruchio. Esas oğlanımız piyeste de filmde de Kate’ten korkmamakta, hatta onunla eğlenmektedir. Çünkü Kate deliyse Patrick zır delidir. Uyarlama senaryonun seyrini değiştiren, Patrick karakteridir. Piyesteki Petruchio adeta bir aslan terbiyecisidir. Kate’e gerçekten evcilleştirilmesi gereken vahşi bir hayvan gibi davranır. Akıllı insanı delirtecek uygulamalara başvurur. Filmdeki Patrick’in ise tek amacı anlaşma gereği Kate’i elde etmektir ve bu uğurda onun huyuna gitmeyi tercih eder. Ayna psikolojisini kullanır. Onun ilgi alanlarını ve beğenilerini öğrenir, sanki kendi ilgi ve beğenileri de o yöndeymiş gibi davranarak Kate’in ilgisini çeker ve güvenini kazanır. Aslında gerçekten gönül çelici jestlerle kalbini kazandığını söyleyebiliriz. Zaten bu süreçte Patrick Kate’e aşık olur. Bu neresinin komik olduğunu anlamadığımız, olsa olsa trajikomik olabilecek komedyayı bir romantik komediye dönüştüren Patrick’tir.
Film uyarlamasında en büyük farkla karşımıza çıkan Patrick’ten sonra en büyük değişimi Bianca’da görürüz. Son ana kadar sahte, beğeni odaklı tavırlarıyla dikkat çeken Bianca’nın bazı gerçekleri anladıktan sonra baloda erkek arkadaşını kavgadan kurtarması feminist bir detaydır. Yine de film feminizm temasını yeterince verebiliyor mu? Vermek istenmiş mi? Esasında dramatik bir temelden yükselmiş bu hikayeden romantik komedi tarzında bir gençlik filmi çıkarmak ne kadar doğruydu? Bunlar tartışılır. Örneğin Kate filmin sonunda Senden Nefret Etmemin 10 Sebebi şiirini okuyacağına piyesin sonundakine benzer bir tirat atamaz mıydı? Demek ki filmin öğretisi piyesten farklıdır.
Hırçın Kız eserinin kayıt tarihi 1594’tür. Filmin vizyona giriş yılı 1999. Şu an 2021 yılındayız. Hala bir yerlerde genç kızlar, Padulı Kate gibi istemedikleri adamlarla evlendirilip kaderlerine boyun eğerek kişiliklerinden feragat etmekte, başka bir yerde Amerikalı Kate gibi fikirlerini yüksek sesle söyledikleri için eleştirilmekte ve hatta dışlanmaktadır. Bundan belki seneler sonra, belki dünyanın bambaşka bir yerinde bu eserden veya bu filmden bahseden bir genç kız, “o zamanlar böyleymiş ya inanabiliyor musunuz?” diyebilecek mi? Tüm bu anlatılanlar, onlara kurgu gibi gelecek mi? Birce Akalay ve Serkan Altunorak’ın Dijital Sahne için sahnelediği piyesin ardından Birce Akalay’ın dediği gibi “Bu çok eski bir hikaye. En azından ben öyle olmasını umuyorum.” Bu hikayeleri geride bırakmak ve bu hikayelerden bir aşk hikayesi çıkarmak yerine, aşk hikayelerini aşka yaraşır temellerden yükseltmek dileğiyle...
ความคิดเห็น